Nationaliseer de energiesector
Dertig jaar geleden werd de Europese energiemarkt geliberaliseerd. Politici en lobbyisten beloofden ons toen het energieparadijs. Dankzij de vrije markt zouden mensen kunnen kiezen tussen verschillende bedrijven. Die zouden ons om de oren slaan met kortingen en lage prijzen. Bovendien zouden ze ook nog eens massaal investeren in goedkope groene energie en op korte termijn alle verouderde en vervuilende centrales sluiten.
Precies het omgekeerde gebeurde. Energie werd een luxeproduct. Er werd zo lang getalmd met de bouw van hernieuwbare energie dat we nu nog altijd afhankelijk zijn van gascentrales en dat in sommige Europese landen zelfs steenkoolcentrales terug worden afgestoft. Dat komt omdat de vrije markt precies deed wat een kapitalistische markt altijd doet. De groten aten de kleintjes op. Zeven multinationals (Engie, EDF, E.ON, Iberdrola, ENEL, Vatenfall en RWE) domineren nu de hele energiemarkt in Europa. Zij houden de economie en de burgers in een houdgreep. De winsten die ze maken zijn om van te duizelen. Als onze energiefacturen verdubbelen, dan verdubbelen hun winsten. Gaan ze die extra miljarden deze keer wel gebruiken om massaal te investeren in groene energie ? Nee, hoor, ze schuiven die overwinsten meteen door naar de aandeelhouders. Tegelijk steken ze de hand op om nog meer subsidies binnen te rijven. En waar komen die subsidies voor commerciële windmolenparken vandaan? Van de groene taksen op onze facturen die daardoor nog hoger worden.
Kan dat eigenlijk nog wel, de macht breken van die multinationals en hun gigantische lobbymachine? Ja, het kan en voor inspiratie hoeven we het niet eens zo ver te zoeken. Denemarken deed het ons voor. Het land staat eenzaam aan de top van de Europese Unie op vlak van hernieuwbare energie. Dat komt doordat Denemarken dertig jaar geleden niet toegaf aan de druk van de liberaliseringslobby. De belangrijkste elektriciteitsproducent Ørsted hebben ze in overheidshanden gehouden. Die haalde toen nog hoofdzakelijk energie uit steenkool. Nu zijn de meeste van die steenkoolcentrales gesloten en vervangen door windmolens. De belangrijkste troef van Ørsted ? Niet de hongerige aandeelhouders maar de gebruikers stonden centraal.
Als we zo snel mogelijk de overstap willen maken naar hernieuwbare energie en als we bovendien ook nog eens de prijzen drastisch naar beneden willen krijgen, dan zit er maar één ding op: we doen de switch en pakken de energiesector af van de multinationals. We zorgen er voor dat energie in publieke handen komt.
Met hier en daar een nieuwe regel of energiecheque gaan we er niet komen. Onze ministers denken dat het volstaat om af en toe eens een straffe uitspraak te doen en dat die CEO’s dan wel zullen luisteren. Niet de spelregels moeten aangepast worden, we moeten gewoon stoppen met dit spel dat al veel te lang duurt en dat voor ons een uitputtingsslag is geworden. We hebben andere spelers en andere regels nodig. Nationaliseer de energiesector. Dat is de switch waar we nu niet meer onderuit kunnen.
Meer over energie
Een massale isolatiegolf
Een eigen huis, een plek onder de zon. De droom van velen werd stilaan een nachtmerrie in ons land. Je schraapt al je spaargeld (en vaak ook dat van je ouders) bij elkaar en moet je dan een weg banen doorheen de wereld van projectontwikkelaars, notarissen en banken om daarna aan te kijken tegen een ferme afbetaling die elke maand met een groot deel van je inkomen gaat lopen.
Zelfs wie er in slaagt een huis te vinden, is daardoor nog niet van de stress en slapeloze nachten verlost. Door de dure vastgoedprijzen gaan we vaker leningen aan die eigenlijk te hoog zijn voor ons inkomen. Of we kopen een oude woning die dringend gerenoveerd moet worden om zo aan de moderne isolatienormen te voldoen. Maar door de stijgende interestvoeten en het leven dat duurder wordt, worden dringende isolatiewerken uitgesteld. Nochtans zou heel de samenleving en vooral het klimaat waarin we leven baat hebben bij beter geïsoleerde woningen
Er bestaan wel renovatiepremies, maar die dekken zelden de volledige kost van de verbouwingen en worden soms pas maanden na de start van de werken uitbetaald. Bovendien moet je ook nog zelf de auditkosten ophoesten. In de praktijk komen zulke premies niet terecht bij wie ze het hardst nodig heeft. Huurders hebben er al helemaal niets aan. De resultaten zijn er naar. 95 procent van alle huizen en 90 procent van alle appartementen in België halen de isolatiedoelstellingen niet. 750.000 huizen in ons land hebben zelfs nog geen enkele vorm van dakisolatie.
In Wenen en in Duitsland tonen ze nochtans al tientallen jaren dat het anders kan. In Wenen zit de overheid aan het stuur van het woonbeleid en niet de projectontwikkelaars of de immobiliënmiljardairs. We doen de switch en volgen dat voorbeeld door in elke stad of landelijke regio een Woonunie op te richten. Die Woonunies zullen niet alleen massaal duurzame huur- en koopwoningen bouwen die aan de strengste normen voldoen, maar ook de eigenaars helpen bij de renovatie van hun woning.
Daarbij volgen we het Duitse voorbeeld. Deskundigen van de overheid adviseren de eigenaars over de verbouwingen die nodig en haalbaar zijn. De Bouwunie geeft na goedkeuring van de eigenaar vervolgens de opdracht aan het bouwbedrijf om de werken uit te voeren. De kosten worden voorgeschoten in de vorm van een renteloze lening. De eigenaar betaalt die lening terug met het bedrag dat uitgespaard wordt op de energiefactuur. Na enkele jaren genieten de huiseigenaars van lagere facturen zonder dat ze daar zelf één euro hebben aan uitgegeven. Op relatief korte tijd kunnen we zo ons verouderde woonbestand moderniseren en weerbaar maken tegen de klimaatcrisis met de beste isolatie die in de winter de kou en in de zomer de hitte buiten houdt.
Meer over wonen
Investeren in openbaar vervoer als alternatief voor de files
Nagelbijtend in de file staan. Verkleumen op een perron omdat de trein of de bus alweer vertraging heeft of is afgeschaft. Neen, je verplaatsen – naar het werk, naar familie, vrienden of de sportclub en de bioscoop – is geen feest in dit land. De transportsector is dan ook nog eens verantwoordelijk voor één vijfde van de totale uitstoot. Het is ook één van de enige sectoren waar de uitstoot nog elk jaar toeneemt.
De minister van Mobiliteit kondigt dan wel graag grote plannen aan voor het openbaar vervoer. De realiteit is dat er steeds minder geïnvesteerd wordt. Wie aangewezen is op de trein om elke dag naar het werk te reizen, kent alle formuleringen uit het hoofd. “Door een onverwachte afwezigheid van het treinpersoneel”, “wegens technische problemen” of “een probleem bij de vorige rit van deze trein…”, ze worden beantwoord met een diepe zucht.
Jarenlang heeft men de chaos georganiseerd. De vrije markt zou het wel oplossen. Bedrijventerreinen en winkelcentra werden ver van de bewoonde kernen aangelegd. Arbeiders moesten maar een wagen kopen om er te geraken onder het motto ‘trek uw plan’. Waarna ze weer van de weg gepest worden met Lage-Emissiezone (LEZ) en taksen. Treinsporen werden verwaarloosd. Grote werken liepen eindeloze vertragingen op. Het resultaat van die totale anarchie: wegen die sneller vollopen dan er nieuw beton kan worden gegoten en vervoersarmoede.
Een publiek en goedkoop transport met klokvaste en regelmatige treinen, ook laat op de avond en vroeg in de ochtend, bussen en trams die perfect op elkaar aansluiten en waar je tijdens de rit kan genieten van een degelijke wifiverbinding, gratis parkings naast de stations voor de tweewieler en de vierwieler en daarbovenop publieke deelsystemen voor auto en fiets: landen als Luxemburg en Zwitserland tonen dat het anders kan. Het resultaat is minder files, minder luchtvervuiling en minder stress. Omdat er dan een uitstekend en comfortabel alternatief is voor de auto.
Na de eindeloze besparingsrondes van de voorbije jaren moet er dringend weer geïnvesteerd worden. Op goed tien jaar tijd moet het mogelijk zijn een kwantumsprong te maken van het afgeleefde openbaar vervoer en de files zoals we die nu kennen naar een publiek transport 2.0 dat erom draait iedereen op de beste manier op zijn of haar bestemming te krijgen. Een systeem dat pendelaars goedgemutst naar hun werk brengt en aan al wie vandaag nog elke dag met de wagen staat aan te schuiven gewoon een beter alternatief biedt.
En als kers op de taart maken we het openbaar vervoer gratis. In Luxemburg en tientallen steden is het al zover. Duitsland en Spanje deden de prijzen fors dalen. In België wordt openbaar vervoer alleen maar duurder. Slechter openbaar vervoer waar je almaar meer voor moet betalen? Met de switch draaien we dat volledig om. Het beste openbaar vervoer van de wereld tegen de laagste prijzen. Iets om trots op te zijn en fantastisch nieuws voor het klimaat en de lucht die we inademen.
Meer over mobiliteit
